“Rực rỡ nhan sắc mai vàng, mừng Đảng, mừng Xuân, mừng Đất nước vươn cao tầm đổi mới; Thắm tươi màu cờ đỏ, chúc Đoàn, chúc Hội, chúc Đồng Nai nỗ lực để thành công" (Dương Thanh)
TS. La Mai Thi Gia*
(Bài tham luận được trình bày tại buổi Tọa đàm Đề cưng cửng về Văn hóa việt nam và sự cách tân và phát triển văn học, thẩm mỹ tỉnh Đồng Nai trong thời kỳ đổi mới và hội nhập của TS. La Mai Thi Gia - Trưởng bộ môn văn hóa dân gian, Khoa Văn học, trường Đại học KHXH&NV, Đại học giang sơn TP.HCM)
1. Đặt vấn đề
Công tác sưu tầm và in ấn những tuyển tập văn học tập dân gian nước ta nói thông thường đã được những nhà Nho thực hiện từ thời điểm cuối thế kỷ XVIII với những sưu tập bằng văn bản Nôm, chữ Hán. Quý phái đến cuối thế kỷ XIX và vào đầu thế kỷ XX, cùng với sự phổ biến của chữ quốc ngữ thì các sưu tập văn học dân gian được xuất bản phổ biến nhiều hơn thế nữa. Mặc dù trong giai đoạn này đa số vẫn là những sưu tập khu vực miền bắc hay ở một vài tỉnh thành miền Trung, sống Nam Bộ việc sưu trung bình và phổ biến văn học dân gian dưới dạng các tuyển tập in ấn vẫn còn đó chưa được đánh giá trọng đúng mức, vì vậy không gian nghiên cứu văn học dân gian vùng miền cũng mặt khác bị bỏ ngỏ.
Bạn đang xem: Văn học dân gian đồng nai
Từ sau năm 1945 tình hình sưu tầm văn học dân gian Nam bộ cũng đã có rất nhiều khởi sắc, các nhóm tham khảo và nghiên cứu lần lượt công bố trữ lượng văn học dân gian của tất cả vùng Nam bộ nói chung hay từng địa bàn tỉnh nói riêng. Đồng thời đầy đủ đợt điền dã sưu tầm tất cả quy tế bào lớn, được tổ chức với số lượng thành viên tham gia gồm năm lên tới 200 người đã diễn ra rất khỏe mạnh ở Nam cỗ trong hơn nhì mươi năm trở lại đây. Văn học tập dân gian của những tỉnh thành Nam bộ đã được đọc trên diện rộng với đã gồm những tác dụng đáng nói là những bộ sách văn học dân gian của địa phương được chọn lọc, chỉnh lý, phân các loại và bố trí tỉ mỉ theo từng thể một số loại tiêu biểu, góp phần đặc biệt quan trọng trong bài toán gìn giữ lại di sản văn hóa truyền thống dân gian vùng miền. Mặc dù nhiên hầu hết các tuyển chọn tập đã công bố đều được học hỏi ở những tỉnh đồng bởi Sông Cửu Long, mảng văn học tập dân gian miền Đông phái nam Bộ, trong các số ấy có Đồng Nai vẫn tồn tại là một địa hạt không bến bờ đang ngóng khai thác.
2. Diện mạo văn học tập dân gian người việt ở Nam cỗ sau 1945
Sớm nhất có thể kể đến bộ sách Hương hoa tổ quốc - phần đa câu hát cũ của Nguyễn Trọng Toàn bởi NXB Dân Chủ tp sài thành phát hành năm 1949, tiếp đến NXB bốn Phương in lại vào năm 1956, cách đây không lâu nhất là phiên bản in của NXB Trẻ vào thời điểm năm 2017 có bổ sung cập nhật thêm phần đa lời ca dao được Trọng Toàn ghi chép cẩn trọng trong từng thẻ tư liệu mà mái ấm gia đình ông giữ lại được. Cũng trong những năm 1949, Nguyễn trọng lực cho ra mắt công trình Tiếng nói của đồng ruộng (hay là nghề nông việt nam qua ca dao, tục ngữ), vì chưng NXB Vĩnh Bảo ở thành phố sài thành phát hành, đấy là một sưu tập bao gồm những câu phương ngôn ca dao truyền lại tay nghề của dân gian về nông nghiệp & trồng trọt và những vận động lao động cung cấp ở đồng quê nói chung.
Năm 1961 NXB Khai Trí, thành phố sài gòn xuất bạn dạng cuốn Phong tục miền Nam qua mấy vần ca dao của Ðào Văn Hội. Vào phụ lục sưu tập của cuốn sách, nhà soạn chia ra từng nhóm các câu ca dao theo chủ đề như tả cảnh, tu thân, tình gia tộc, phong tục làng mạc quê, quanh đó xã hội, hồ hết câu hát vặt. Sau đó một năm, vào 1962 thêm một công trình xây dựng sưu tập cùng khảo cứu về ca dao khu vực miền nam được xuất bản, chính là cuốn Hoa đồng cỏ nội (biên khảo về thi ca truyền miệng) của Minh Hương bởi NXB Hàn Thuyên vạc hành. Phần sưu tập vào cuốn sách gồm cả 1000 lời ca dao, trong những số đó có đa số lời đã làm được hát lên theo các làn điệu dân ca khác biệt được đơn vị biên soạn chia thành các nhóm chủ thể khác nhau.
TS. La Mai Thi Gia tuyên bố tại Tọa đàm (ảnh: Nguyễn An)
Năm 1964 NXB Á Châu thi công cuốn Ca dao giảng luận của Thuần Phong cùng với phần tổng quan khôn cùng kỳ công về khái niệm, phân loại, thi pháp, điểm sáng nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của ca dao cùng câu hỏi gọi tên và phân biệt những làn điệu dân ca không giống nhau như lý, hò, hát, trống quân, đò đưa, ru em… Ông nhận định “ca dao là 1 trong phương luôn tiện tuyên truyền, một thể thức liên hệ vượt qua tất cả đèo ải, núi sông, qua xuyên suốt cả thời gian, triều đại. Trải qua tất cả chướng hổ ngươi vật chất và vô hình, ca dao ngay cạnh theo gót “Nam tiến" và bao gồm khi tung cất cánh ra hải ngoại lấn bang". Đến năm 1969, NXB sáng sủa Tạo thành phố sài thành phát hành cỗ Tuyển tập văn chương nhi đồng, trong những số đó có quyển một là Ca dao nhi đồng do Doãn Quốc Sĩ phụ trách biên soạn. Mặc dù các bài bác ca dao cơ mà Doãn Quốc Sỹ tập hợp đưa vào vào sách này theo cửa hàng chúng tôi thuộc không ít thể nhiều loại văn học dân gian theo những khái niệm và phương pháp phân chia của những nhà phân tích văn học dân gian hiện nay. Đó là các bài vè về thổ sản ngơi nghỉ Nam bộ như cây trái, chim muông, tôm cá, những con vật; hay là những bài đồng dao kèm theo phong cách thể thức vui chơi của trẻ khi hát lên. Trong khi còn các lời ca dao thuộc các làn điệu dân ca khác như hò, hát ru, lý. Một đội lớn đầy đủ lời ca dao là các bài thơ giáo huấn của tín đồ xưa dùng để làm dạy nhỏ trẻ, học trò…
Đến năm 1974, nhà phân tích Nguyễn Văn Hầu trả thành bản thảo cho công trình xây dựng Văn học miền nam lục tỉnh, tuy nhiên mang đến năm 2012, con trai ông là kỹ sư Nguyễn Bạch Trúc mới kết hợp cùng NXB Trẻ mang lại xuất phiên bản bộ sách này thành ba tập Miền Nam và văn học dân gian địa phương; Văn học tập Hán Nôm thời khai mở và xây đắp đất mới; Văn học Hán Nôm thời phòng Pháp cùng thuộc Pháp. Tập một của cuốn sách ghi nhận thêm những đóng góp lao động của ông trong bài toán sưu tập với khảo cứu văn học tập dân gian nam Bộ, trong đó đa số là thể nhiều loại ca dao, hò vè, thơ rơi, truyện thơ. Đến năm 2014, NXB Trẻ đến xuất phiên bản bộ sách tất cả 2 tập của Nguyễn Văn Hầu với tựa đề Diện mạo văn học tập dân gian phái nam Bộ. Trong hai cuốn sách này tuy không tồn tại phần sưu tập hiếm hoi về các tác phẩm văn học dân gian nhưng trong những chương, khi phân tích về từng thể loại, Nguyễn Văn Hầu cũng đã hỗ trợ đến cho những người đọc tương đối nhiều tác phẩm văn học tập dân gian mà lại ông hoặc là tinh lọc sử dụng lại từ các tuyển tập được xuất bản trước 1945, hoặc từ số đông ghi chép của ông trong quy trình sưu tầm nghiên cứu điền dã. Những thể loại văn học dân gian Nam cỗ được ông khảo cứu trong bộ sách này là tục ngữ, câu đố, truyện cổ, ca dao, hò, vè, nói thơ, thơ rơi với một vài ba làn điệu dân ca thịnh hành ở phương nam giới .
Sang mang đến thập niên 80 của ráng kỷ XX, văn học dân gian Nam bộ được sưu tầm với xuất bạn dạng nhiều hơn, đa phần là các tuyển tập tinh lọc riêng về từng thể loại văn học dân gian nuốm thể. Hoàn toàn có thể kể mang lại trước tiên là năm 1984, tuyển chọn tập Ca dao dân ca Nam cỗ dày rộng 500 trang của một đội nhóm tác giả sưu tầm và biên soạn do nhà thơ Bảo Định Giang quản lý biên cũng được phát hành (NXB T.PHCM). Năm 1987, tuyển tập Truyện nhắc dân gian phái nam bộ của Nguyễn Hữu Hiếu được công bố do NXB TP.HCM chịu nhiệm vụ phát hành. Kế tiếp một năm, 1988 NXB nghệ thuật Châu Đốc xuất bạn dạng cuốn Ca dao dân ca Châu Đốc của Nguyễn Vạn Niên. Cũng những năm đó tuyển chọn tập Vè Nam cỗ của Huỳnh Ngọc Trảng được ấn ấn (NXB TP HCM). Nhóm người sáng tác Bùi khỏe mạnh Nhị, è Tấn Vĩnh, Nguyễn Tấn vạc cũng chào làng tuyển tập Truyện cười dân gian phái mạnh bộ do nhóm điền dã xem tư vấn và soạn (Nxb TP.HCM). Sau đó gần 10 năm, tuyển tập Văn học dân gian đồng bằng sông Cửu Long do cán cỗ và sv Khoa Ngữ Văn, Đại học buộc phải Thơ điền dã đọc với đồ sộ lớn cũng rất được phát hành (NXB Giáo Dục, 1997).
Việc in ấn những công trình sưu tầm văn học dân gian phái mạnh Bộ thường xuyên khởi sắc trong hai thập niên từ trên đầu thế kỷ XXI mang lại nay. Bắt đầu có mọi tuyển tập văn học dân gian khá đầy đủ thể loại được xuất bạn dạng từ các cuộc sưu tầm bao gồm quy mô khủng của Khoa Văn học trường Đại học tập KHXH&NV TP.HCM như hai tuyển tập bởi vì Chu Xuân Diên nhà biên là Văn học tập dân gian Sóc Trăng (NXB TP.HCM, 2002) cùng Văn học tập dân gian bạc bẽo Liêu (NXB nghệ thuật in lần đầu xuân năm mới 2005, NXB Đại học giang sơn Hà Nội tái bạn dạng năm 2011). Nhóm những tác trả này cũng tiếp tục ra mắt các bộ sách tiếp sau do Nguyễn Ngọc Quang công ty biên như Văn học tập dân gian Châu Đốc (NXB Dân Trí, 2010); Văn học dân gian An Giang (NXB văn hóa truyền thống dân tộc, 2016) cùng Văn học tập dân gian Bến Tre (NXB KHXH in lần đầu năm 2015, NXB Tổng hợp tp.hồ chí minh tái phiên bản năm 2022). Những cuốn sách về văn học tập dân gian các tỉnh đồng bằng Sông Cửu Long khác cũng được nhóm nghiên cứu điền dã khoa Văn học tiếp tục chào làng vào phần đông năm cách đây không lâu do La Mai Thi Gia nhà biên như Văn học tập dân gian tiền Giang (NXB Tổng phù hợp TP.HCM, 2019); Văn học dân gian Vĩnh Long (NXB Tổng đúng theo TP.HCM, 2020); Văn học tập dân gian Trà Vinh (NXB ĐHQG HN, 2022).
Ngoài ra trong 20 năm vào đầu thế kỷ này còn có những tuyển chọn tập văn học tập dân gian được đọc và công bố như dự án công trình biên biên soạn Ca dao dân ca nam Kỳ lục tỉnh từ những tuyển tập câu hát dân gian xuất bạn dạng trước 1945 của Huỳnh Ngọc Trảng được NXB Đồng Nai gây ra năm 2006. Tuyển tập Sưu trung bình văn học tập dân gian vùng sông Hậu của Nguyễn Anh Động (NXB kỹ thuật xã hội, 2015); tuyển chọn tập Văn học dân gian An Giang : Khảo luận và sưu trung bình do Huỳnh Công Tín chủ biên (NXB Giáo Dục, 2021). Đáng chăm chú nhất là bộ dự án công trình đồ sộ Tổng tập văn học tập dân gian phái nam Bộ dự kiến bao hàm 7 tập – 12 quyển vì nhà nghiên cứu và phân tích Huỳnh Ngọc Trảng triển khai từ 2017 mang lại nay. Đây là bộ sách được ông biên soạn công phu từ những tài liệu bởi vì mình thẳng sưu tầm cùng nguồn tài liệu sẽ được ra mắt từ các tuyển tập đã có xuất phiên bản của các nhóm phân tích khác (trong đó có tìm hiểu thêm nhiều từ những tuyển tập văn học dân gian các địa phương của group Khoa Văn học nói trên), bây chừ đã xuất bản được 3 tập gồm các thể loại: truyện kể, ca dao dân ca với vè.
3.Tình hình học hỏi và công bố văn học tập dân gian Đồng Nai
Có thể khẳng định rằng, cho tới thời điểm bây giờ chưa có một công trình riêng biệt nào nghiên cứu và phân tích về văn học tập dân gian thức giấc Đồng Nai hay một tuyển tập văn học dân gian Đồng Nai nào được xuất bản. Tuy nhiên bằng sự cố gắng và trung ương huyết của các nhà phân tích văn hóa nghệ thuật của địa phương thì nhiều thể loại văn học dân gian của thức giấc nhà cũng sẽ được sưu trung bình và chào làng trong những dự án công trình khác nhau. Cùng với sự nỗ lực tối đa trong tập hợp tư liệu với nhận diện thể loại, shop chúng tôi xin được demo ra đây tình hình sưu trung bình và ra mắt nguồn tư liệu văn học dân gian của tỉnh nhà từ hồ hết nguồn tài liệu đang xuất bản mà công ty chúng tôi có được.
Nếu không kể tới những truyện nói dân gian cô quạnh có liên quan đến những địa danh trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã được chào làng trong những tuyển tập như Truyện nói dân gian phái nam Bộ (Nguyễn Hữu Hiếu biên soạn) dành riêng hay tuyển tập Truyện nhắc dân gian những dân tộc thiểu số (Vũ Ngọc Khánh nhà biên)... Nói phổ biến thì phải nhận định rằng tuyển tập Truyện dân gian Đồng Nai do nhóm những tác mang Huỳnh Tới, Đình Dũng, yên ổn Trị, Tuyết Hồng biên soạn, chỉnh lý, NXB Đồng Nai gây ra năm 1994 là một trong công trình sưu tầm thứ nhất tập trung tốt nhất về thể các loại truyện nói dân gian trong kho báu văn học tập dân gian của tỉnh Đồng Nai
Năm 1998, nhân đáng nhớ 300 vùng khu đất Biên Hòa – Đồng Nai, công trình khảo cứu giúp về lịch sử hào hùng địa lý, văn hóa truyền thống văn học, kinh tế giáo dục của vùng đất được một đội nhóm các đơn vị khoa học tâm huyết của địa phương tiến hành rất công phu. Công trình xây dựng mang thương hiệu Biên Hòa – Đồng Nai, 300 năm hình thành và phát triển do NXB Đồng Nai vạc hành. Trong số ấy Chương 5 – văn hóa – nghệ thuật có dành 14 trang để ra mắt về các thể nhiều loại văn học tập dân gian của Đồng Nai. Tiếp nối một năm, toàn bộ chương văn học thẩm mỹ trong sách này cũng khá được in lại trong công trình Bản sắc dân tộc bản địa và văn hóa Đồng Nai, của nhà nghiên cứu Huỳnh Văn cho tới (NXB Đồng Nai, 1999). Vào phần ra mắt về kho tàng văn học tập dân gian của Đồng Nai ông đã cho rằng “Chỉ cùng với số không nhiều truyện kể, thơ ca, hò vè được tham khảo trong thời gian gần đây đủ cho thấy kho tàng văn học dân gian của người xưa hết sức phong phú, giàu quý hiếm nhân văn, đậm màu sắc địa phương". Trong chương này, ông dành riêng 14 trang để reviews về điểm sáng văn học tập dân gian với các thể các loại truyện kể, ca dao dân ca, cùng tục ngữ phương ngôn sưu tầm được ở địa phương. Cuối dự án công trình này người sáng tác cũng cho chào làng gần 200 lời ca dao đã có được ông sưu tầm trong số địa bàn tỉnh Đồng Nai.
Cũng trong thời gian 1998, bảo tàng Đồng Nai mang đến biên soạn công trình xây dựng Cù Lao Phố - lịch sử dân tộc và văn hóa. Vào sách này có phần reviews về các vẻ ngoài diễn xướng dân gian và thẩm mỹ biểu diễn truyền thống lịch sử của địa phương. Trong những số ấy các tác giả có chuyển ra kết quả điều tra khảo sát của mình trên địa phận Cù Lao Phố và những xã mặt kia kè sông quanh quay lao, theo những tác đưa thì “các vẻ ngoài diễn xướng dân gian tại chỗ này gồm có hò, hát, lý, nói vè, nói thơ cùng các hình thức diễn xướng nghi lễ tổng hợp" như diễn xướng vào lễ hát bái đình, múa nhẵn rỗi với hát gửi linh.
Năm 2013, NXB Đồng Nai cũng mang lại phát hành công trình biên khảo Đồng Nai – góc nhìn văn hóa của nhóm tác giả Huỳnh Văn Tới và Phan Đình Dũng. Vào cuốn sách dày 350 trang này, những tác giả đã dành gần 17 trang để giới thiệu vể các sắc thái văn học dân gian Đồng Nai nói bình thường (phần này hầu hết đã được công bố trong sách Bản sắc dân tộc bản địa và văn hóa Đồng Nai của Huỳnh Văn Tới). Đáng để ý có 45 trang sách tập trung reviews riêng về văn học dân gian của vùng Hiệp Phước – Nhơn Trạch. Những tác đưa đã ra mắt phần tư liệu đọc điền dã của chính bản thân mình về văn học dân gian ở địa bàn này bao gồm các thần thoại cổ xưa về địa danh, lễ tục của vùng đất cùng thể các loại ca dao, hò, vè cùng thơ giáo huấn dân gian đang rất được lưu truyền trong cuộc sống của bạn dân địa phương. Phần này cũng khá được in trước đó trong công trình Di sản văn hóa làng Hiệp Phước do NXB Đồng Nai ấn hành năm 2011.
Mảng văn học dân gian những dân tộc thiểu số trong thức giấc Đồng Nai cũng rất được quan chổ chính giữa sưu tập, và được reviews rải rác trong các công trình biên khảo bình thường về định kỳ sử, tộc người, văn hóa… rất có thể kể mang đến như Người Châu Ro ở Đồng Nai của nhóm tác giả Huỳnh Tới, yên ổn Trị và Đình Dũng xuất phiên bản năm 1998. Phần đầu của cuốn sách khảo cứu về văn hóa, dân số, cấu tạo xã hội, mái ấm gia đình và tục lệ người Châu Ro; giới thiệu về những anh hùng Châu Ro trong hai cuộc nội chiến chống Pháp, Mĩ. Phần sau của cuốn sách là 30 truyện cổ của fan Châu Ro đã được nhóm người sáng tác dày công sưu tầm với chỉnh lý. Các thể một số loại diễn xướng dân gian như dân ca, múa của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Đồng Nai cũng đã được sưu tầm và công bố trong những công trình như Dân ca Châu Ro của nhạc sỹ è cổ Viết Bính (NXB văn hóa dân tộc, 2004) cùng Múa dân gian các tộc bạn Mạ, Chơro, Xtiêng vùng Đông nam Bộ của Nguyễn Thành Đức (NXB văn hóa Dân tộc, 2004). Dù chủ yếu tập trung vào thẩm mỹ múa của các dân tộc nhưng mà trong công trình của chính mình Nguyễn Thành Đức cũng thân thiện phác thảo và ra mắt được một vài câu chữ chủ đề của các thể loại văn học tập dân gian Châu Ro.
Năm 2014, nhóm tác giả Huỳnh văn Tới với Phan Đình Dũng mang đến phát hành công trình Truyện kể fan Mạ ngơi nghỉ Đồng Nai (NXB văn hóa truyền thống Thông tin) mà họ đã chỉnh lý, biên soạn từ mối cung cấp tài liệu học hỏi điền dã trong địa phận tỉnh. Các tác giả nhận định rằng “Người Mạ có kho tàng văn hóa truyền thống dân gian phong phú; trong các số đó có loại hình truyện kể. Vậy nhưng, do không tồn tại chữ viết và các yếu tố làng hội tác động, những loại hình văn hóa của họ ngày càng mai một, không được bảo tồn. Mô hình truyện nhắc của tín đồ Mạ càng ngày ít được truyền lại do những người lớn tuổi nghe biết ngày càng mất đi". Từ đó có thể thấy rằng, việc sưu trung bình và chào làng nguồn tư liệu văn học dân gian của những tộc fan thiểu số không chỉ trong địa bàn tỉnh mà trong cả nước luôn là một việc làm cần thiết và cấp bách.
Năm năm nhâm thìn Hội nghệ thuật dân gian toàn quốc cho xuất phiên bản công trình Ca dao dân ca Đông phái nam Bộ do Huỳnh Văn Tới xem tư vấn và soạn (NXB sảnh KHấu, HN). Phần đầu côn trình dành 40 trang để giới thiệu về vùng đất và ngọn nguồn trí tuệ sáng tạo của thơ ca dân gian vùng miền cùng một vài nhận định và đánh giá về ngôn từ chủ đề và thẩm mỹ và nghệ thuật của thể một số loại ca dao dân ca vùng Đông nam giới Bộ. Phần sau hơn 200 trang là góp phần quan trọng ở trong phòng biên biên soạn khi cung ứng văn bạn dạng ca dao dân ca đã sưu tầm, chỉnh lý với phân nhiều loại theo những chủ đề: (1) Địa danh sản thứ địa phương; (2)Đời sống, văn hóa truyền thống xã hội; (3) Tình yêu, hôn nhân gia đình gia đình. Có thể thấy được trong sưu tập nhà cửa ca dao dân ca được công bố trong sách này có 1 phần lớn số đông lời ca dao tiềm ẩn từ chỉ địa danh, sản đồ gia dụng hay gần như nét đặc thù trong đời sống văn hóa truyền thống vật chất và niềm tin của fan Đồng Nai.
Kết luận
Qua khảo sát tình trạng sưu tầm và chào làng xuất phiên bản các tuyển tập văn học tập dân gian Nam bộ nói chung và văn học dân gian của từng tỉnh thành tại Nam cỗ nói riêng biệt từ sau năm 1945, chúng tôi nhận thấy, khu vực đồng bởi Sông Cửu Long đã được quan tâm khảo sát trên diện rộng trong vô số nhiều năm với số đông chiến lược rõ ràng của các nhóm sưu tầm và nghiên cứu. Trái lại vùng văn học tập dân gian Đông phái mạnh Bộ trong số đó có Đồng Nai lại ít được đon đả khai thác. Nhóm nghiên cứu Khoa Văn học, trường đh KHXH&NV, tp hcm cũng đã thực thi sưu tầm bên trên diện rộng nguồn tư liệu văn học tập dân gian của các tỉnh Bình Phước với Bà Rịa – Vũng Tàu, hứa hẹn sẽ có tuyển tập văn học tập dân gian địa phương gồm không hề thiếu các thể nhiều loại được xuất phiên bản trong trong thời điểm tới.
Về văn học dân gian Đồng Nai, dù đã được quan tâm thực hiện từ trung tâm huyết của các nhà kỹ thuật tại địa phương nhưng vị lực lượng xem tư vấn còn mỏng manh chưa thể triển khai như một chiến lược tập trung trong một thời hạn ngắn đề nghị nguồn tài liệu được khai thác vẫn còn khá khiêm tốn so cùng với bề dày văn hóa và lịch sử vẻ vang của một tỉnh giấc thành như Đồng Nai trong diện mạo khu vực Nam bộ nói chung. Theo chúng tôi, trong thời hạn tới, tỉnh công ty cần tổ chức những đợt sưu tầm bao gồm quy mô to với lực lượng tham gia điền dã đông đảo, có kiến thức cơ bạn dạng để thừa nhận diện những thể nhiều loại văn học tập dân gian và đã được tập huấn về phương thức sưu trung bình điền dã văn học tập dân gian. Đây là 1 trong những nhiệm vụ cung cấp bách đề nghị phải triển khai ngay để rất có thể giữ lại được nguồn vốn di sản niềm tin quý giá chỉ của địa phương vẫn dần mất đi thuộc với những nghệ quần chúng gian cũng như đang chịu sự biến hóa và biến dị khác với truyền thống cuội nguồn do những tác động ảnh hưởng về hầu như mặt của đời sống công nghiệp hiện tại đại.
Tài liệu tham khảo
1. Huỳnh Văn Tới, Phan Đình Dũng, yên Trị, Tuyết Hồng (1995); Truyện dân gian Đồng Nai; NXB Đồng Nai.
2. Huỳnh Văn Tới, im Trị, Phan Đình Dũng (1998); Người Châu Ro làm việc Đồng Nai; NXB Đồng Nai.
3. Huỳnh Văn cho tới (1999); Bản sắc dân tộc và văn hóa truyền thống Đồng Nai; NXB Đồng Nai.
4. Huỳnh Văn Tới, Phan Đình Dũng (2011); Di sản văn hóa truyền thống làng Hiệp Phước; NXB Đồng Nai.
5. Huỳnh Văn Tới, Phan Đình Dũng (2013); Đồng Nai – góc nhìn văn hóa; NXB Đồng Nai.
6. Huỳnh Văn Tới, Phan Đình Dũng (2014); Truyện kể người Mạ ở Đồng Nai; NXB văn hóa truyền thống thông tin.
7. Huỳnh Văn tới (2016); Ca dao dân ca Đông nam Bộ; NXB sân Khấu, HN.
8. Nguyễn Thành Đức (2004); Múa dân gian các tộc người Mạ, Chơro, Xtiêng vùng Đông phái mạnh Bộ; NXB văn hóa Dân tộc.
9. Nhiều người sáng tác (1998); Cù Lao Phố - lịch sử vẻ vang và văn hóa; NXB Đồng Nai.
10. Nhiều tác giả (1998); Biên Hòa – Đồng Nai, 300 năm hiện ra và phát triển; NXB Đồng Nai.
“Rực rỡ dung nhan mai vàng, mừng Đảng, mừng Xuân, mừng Đất nước vươn cao tầm đổi mới; Thắm tươi màu cờ đỏ, chúc Đoàn, chúc Hội, chúc Đồng Nai nỗ lực cố gắng để thành công" (Dương Thanh)
Nhà phân tích Bùi quang đãng Huy*
(Bài tham luận tham gia Tọa đàm Đề cưng cửng về Văn hóa nước ta và sự cải cách và phát triển văn học, nghệ thuật tỉnh Đồng Nai vào thời kỳ thay đổi và hội nhập do Hội VHNT Đồng Nai tổ chức)
1. Cách đó hai mươi sáu năm (1997), tại cuộc thảo về văn hóa truyền thống dân gian miền Đông Nam bộ lần thứ nhất được tổ chức tại Đồng Nai, Giáo sư nai lưng Quốc Vượng gồm trình bày bản tham luận: Nền tảng văn hóa dân gian ngơi nghỉ vùng Đông nam Bộ. Ở đó, GS. è Quốc Vượng bao gồm đưa ra bản Sơ đồ vật giao lưu văn hóa - kinh tế tài chính xã hội giữa miền Đông Nam bộ với những vùng khác. Phiên bản sơ thiết bị có không khí rất rộng lớn và đầy đủ mối giao lưu khá đa dạng. Theo Giáo sư, vùng Đông nam giới Bộ gồm sự giao lưu văn hóa truyền thống - kinh tế tài chính - xóm hội không chỉ với các vùng đất khác của Việt Nam, như: văn hóa Biển hồ nước ở Tây Nguyên, văn hóa truyền thống Sa Huỳnh sinh sống Nam Trung Bộ, văn hóa truyền thống Đông sơn ở khu tam giác đồng bắc nước ta - Vân phái mạnh - Lưỡng Quảng mà còn có quan hệ chia sẻ với các vùng ko kể Việt Nam, như: với Sam Rong Sen, Mlu Hei của Campuchia; cùng với Non Nok Tha, Ban Chiang của Thái Lan, với Okinawa của Nhật và đối với cả Hạ Lào với Thượng Lào.
Trong bạn dạng tham luận, không hiểu nhiều vì lí vì chưng gì (do khuôn khổ bản tham luận hay chưa đủ cứ liệu,…), cơ mà GS. Trằn Quốc Vượng đang không chứng minh. Có lẽ vì núm mà phiên bản sơ trang bị kia bao gồm quá ít người quan tâm.
Bản thân tôi cũng nghĩ, qua phần đa tác phẩm của GS. Trằn Quốc Vượng với đôi lần hân hạnh được tiếp xúc, chắc rằng nhà sử học, nhà văn hóa truyền thống học của bọn họ vốn siêu giàu chất nghệ sĩ bắt buộc phác họa bản sơ vật kia trường đoản cú một xúc cảm của một bên thơ chăng?
Mãi đến gần đây, hiểu lại tác phẩm văn chương của Bình Nguyên Lộc cùng Lý Văn Sâm, tôi trường đoản cú vấn rằng tôi đã rất hồ nước đồ và GS. Nai lưng Quốc Vượng, với kiến thức uyên áo và mẫn cảm của một người nghệ sĩ, đã vẽ nên bản sơ đồ dùng kia thật chủ yếu xác.
Qua một truyện ngắn, truyện Ma rừng, viết năm 1959, bên văn Bình Nguyên Lộc, sinh trưởng nghỉ ngơi làng Uyên Hưng bên đó sông Đồng Nai, đã hỗ trợ những dẫn chứng xác thực và nhộn nhịp về mối quan hệ văn hóa truyền thống - kinh tế - buôn bản hội thân miền Đông Nam bộ với vùng Hạ, Thượng Lào – khu vực về khía cạnh địa lí vốn gồm sự phân cách với tất cả Nam bộ bởi vùng khu đất của Campuchia và Tây Nguyên hùng vĩ.
Xem thêm: Giải Đề Lý 2022 Mã Đề 223 - Đề Thi Và Gợi Ý Đáp Án 24 Mã Đề Vật Lý
Thú thật, vì không có được vốn kinh định kỳ như anh Huỳnh Ngọc Trảng, lại cũng không có nốt niềm mê man điền dã và sự tinh tế và sắc sảo của anh Huỳnh Văn Tới, chính vì thế không phải từ khảo cổ học, xóm hội học hay sử học, tuy thế tôi có thể minh chứng bạn dạng sơ đồ vật của GS. è Quốc Vượng mà mình vốn ngốc ngốc từng nghĩ rằng khôn xiết ngẫu hứng, từ… văn học tập viết.
Xin được lâu năm dòng như thế để bảo rằng giữa văn hóa dân gian cùng với văn học viết có quan hệ rất sệt biệt, không phải từ bí quyết nói mang tính chất lí luận nhưng mà từ thực tiễn, thực tiễn văn hóa dân gian và thực tiễn văn học. Và, sự dài loại đó nhằm xin tưởng niệm đến một công ty sử học, một nhà văn hóa học tài hoa sẽ quá cố, mà ở phiên bản tham luận không nhiều năm của GS. Nai lưng Quốc Vượng năm 1997, ngoài phiên bản sơ đồ kia còn nhiều ý kiến thật xứng đáng suy ngẫm.
Nhà nghiên cứu Bùi quang Huy phát biểu tại hội thảo Khoa học tập "Người của miền khu đất ven sông Hoàng Văn Bổn" (năm 2016)
2. Nói đến văn học viết trước hết là kể tới các người sáng tác và mô hình tác giả.
Ở vùng Đông Nam bộ và rộng hơn là cả nam giới Bộ, nhiều tác giả văn học tập viết bên cạnh đó là phần lớn nhà nghiên cứu, sưu tầm, đặc biệt là những fan hiểu biết rất thâm thúy về văn hóa dân gian. Đó là trường hợp của cả hai công ty thơ Trịnh Hoài Đức cùng Lê quang quẻ Định vào Gia Định tam gia, đều phải sở hữu công đầu trong việc tìm và đào bới hiểu, biên chép về văn hóa dân gian. Năm 1805, khi đang làm cho quan làm việc Gia Định thành, Trịnh Hoài Đức được vua Gia Long không nên "kê khảo sự tích, cương vực, thổ sản trong địa hạt". Nhân đó, ông đang viết bộ sách quý Gia Định thành thông chí, một dự án công trình có giá trị cao về địa dư, định kỳ sử, văn hóa truyền thống của cả vùng đất phương Nam. Hầu như hiểu biết thâm thúy và trọn vẹn về Nam bộ một thời cho tới lúc này vẫn không tồn tại cuốn sách nào hoàn toàn có thể thay cố gắng Gia Định thành thông chí. Sau khi sở hữu được ba tỉnh giấc miền Đông Nam bộ không lâu, bộ trưởng liên nghành Hải quân cùng thuộc địa Pháp, Chasseloup, đã ra lệnh dịch với xuất phiên bản bằng giờ đồng hồ Pháp cuốn địa chí này. Lừ đừ hơn một năm, năm 1806, người bạn thân của Trịnh Hoài Đức là Lê quang quẻ Định, cũng đã xong bộ Hoàng Việt duy nhất thống dư địa chí – cỗ địa chí toàn quốc đầu tiên của triều Nguyễn. Ngày này, đọc cuốn sách quý này bọn họ không khỏi ngạc nhiên, vị sao vào một thời hạn ngắn, bọn họ Lê đã có tác dụng một việc to lớn, cần lao đến thế, tuyệt nhất là so với các vùng đất, vị trí ông bắt đầu chỉ mang lại sau năm 1802? Đọc lại bài bác Biểu dưng sách của Lê quang đãng Định càng thấy tấm lòng của nhà thơ so với non sông, khu đất nước, đối với văn hóa dân tộc:
Thần là Lê quang quẻ Định kính cẩn tâu về việc đã làm hoàn thành sách Hoàng Việt nhất thống dư địa chí (...) sau khi vâng mạng, trông nom rộng khắp, lượm lặt xa gần, coi xét kỹ càng về hình thể, hỏi già cả về kiến văn. Nắm tắt đa số điều cưng cửng yếu mong bỏ điều sai, duy trì điều đúng, bổ sung cả lời văn mà bỏ chỗ thừa, lấy chỗ gọn. Trải hết tía thu, đóng thành 10 quyển...
Đó là trường hợp Huỳnh Tịnh Của, sinh năm 1830, mất năm 1908, tín đồ làng Phước Thọ, tổng Phước Hưng hạ, huyện Phước An, phủ Phước Tuy, thức giấc Biên Hòa. Tuy là trí thức Tây học, tích cực truyền bá học tập thuật Tây phương, nhưng Huỳnh Tịnh Của lại để nhiều tâm sức chăm lo cho ngôn từ và văn hóa, văn học dân tộc. Ông từng giữ hộ điều trần lên vua từ Đức, khuyến nghị triều Nguyễn mang lại xuất bản báo chí bằng quốc ngữ. Riêng phần mình, Huỳnh Tịnh Của chuyên viết bài xích về truyện cổ tích nước ta đăng bên trên báo. Trong gần 20 năm thời điểm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, ông đã mang đến xuất bản hàng chục sản phẩm sưu tầm, soạn về văn học, văn hóa, phiên âm từ tiếng hán ra quốc ngữ nhiều tác phẩm của các tác gia nước ta đời trước như: Chuyện giải buồn (2 quyển, 1880, 1885); Gia lễ (1886); Sách quan tiền chế (1888); Tục ngữ, cổ ngữ, gia ngôn (1897); Câu hát góp (1904); Trần sinh diễn ca (1905); Văn Doãn diễn ca; Chiêu Quân cống Hồ; Thoại Khanh Châu Tuấn, Bạch Viên Tôn các truyện; quan âm diễn ca; Chinh phụ dìm (1906); Ca trù giải pháp thể; Thơ bà mẹ dạy con; Tống Tử Vưu truyện (1907); Đại phái mạnh quấc âm từ vị (2 tập, 1895, 1896)... Với đầy đủ trước tác về văn hóa, văn hoa dân tộc, có thể xem Huỳnh Tịnh Của là người trước tiên nghiên cứu vãn về tục ngữ, ca dao, ca trù, dìm khúc, truyện thơ Việt Nam, vì mãi cho năm 1928, Nguyễn Văn Ngọc mới tất cả cuốn Tục ngữ phong dao, 1929 mới bao gồm cuốn Để cài vui tức Truyện cổ nước Nam, 1932 mới gồm cuốn Đào nương ca?
Gần hơn, là trường hợp Bình Nguyên Lộc với Thổ ngơi Đồng Nai, sưu tập hàng ngàn câu ca dao dân ca, không nói đến hai công trình xây dựng đồ sộ khác là Nguồn gốc Mã Lai của dân tộc bản địa Việt Nam (1971) với Lột è Việt ngữ (1972). Xuất xắc Lương văn Lựu với cỗ Biên Hòa sử lược toàn biên (1960 - 1972) tất cả 5 tập là bộ địa chí đầu tiên về tỉnh giấc Biên Hòa, thành lập và hoạt động trước bộ Địa chí Đồng Nai đến 30 năm.
Và, còn những trường hòa hợp khác. Chỉ rất tiếc là, để nhấn mạnh đến bước trở nên tân tiến mới trong tiến trình phân tích văn hóa dân gian Nam bộ sau năm 1975, bao hàm học giả sẽ thiếu công trọng điểm và có lẽ thiếu cả bốn liệu khi review rằng, những người sưu tầm văn hóa dân gian trước đó thực hiện công việc ấy một phương pháp tự phát, chứ không hề phải là sự việc có ý thức, càng không phải là biện pháp làm của phòng folklore,… Tôi chỉ xin cung ứng một thống kê lại nhỏ, trong cuốn Truyện dân gian Đồng Nai, xuất bạn dạng năm 1994, nếu không có những tác giả “tự phát" ấy hẳn anh Huỳnh Văn Tới với nhóm cộng sự đã không triển khai được, vì chỉ tất cả 12/26 truyện được ghi chép trực tiếp từ vào dân gian.
Nhìn sâu rộng từ loại hình tác mang văn học tập viết miền Đông nam Bộ chúng ta sẽ thấy rõ không chỉ có thế mối dục tình sâu đậm với cội nguồn văn hóa dân gian.
Các nhà thơ trong Gia Định tam gia vốn xuất thân từ rất nghèo khó, học hành không được bài bản. Các ông đã học từng học với thầy lang, thầy đồ, thầy chùa,.. Bù lại, những ông kết giao thoáng rộng với những giới, từ tìm tải sách về xay ngẫm, thậm chí có lúc phải đi buôn kiếm sống rồi mới tiếp tục sách đèn. Khi đã trở thành những vị quan liêu đầu triều, những người như Trịnh Hoài Đức, Lê quang đãng Định đều không bao giờ quên các thú chỗ thôn dã, nhanh chóng xin được “nghỉ hưu" nhằm về quê nhà. Tuy không sinh trưởng sinh sống miền Đông, nhưng lại từ bé dại Bùi Hữu Nghĩa sẽ lên làng Mĩ Khánh của thức giấc Biên Hòa sinh hoạt trọ nhằm học. Về loại hình tác giả, bé rồng quà về thi ca của Nam cỗ không khác gì đông đảo bậc tài danh trước đó. Gồm phải chính vì như thế mà chiếc quan tài trường vẫn quá eo hẹp và chật và Bùi tiên sinh vì chưng tức giận đàn lưu manh trong chốn ấy mà xét xử nặng trĩu tay bắt buộc bị triều đình suýt xử tội chết ?
Nhiều người sáng tác văn học thời tiến bộ ở miền Đông phái mạnh Bộ dù là những trí thức Tây học tuy thế đều không tồn tại cái thú “ở bên lầu, ăn uống cơm Tây". Lý Văn Sâm xuất hiện trong rừng, phệ lên từng làm cho ông nhà lò than nghỉ ngơi Mã Đà, thời phòng chiến, làm việc với đồng bào thiểu số, dạy dỗ chữ cho nhiều bà con trong các số đó có già làng Năm Nổi. Đêm trước tiên khi tự do lặp lại sau năm 1954, Lý Văn Sâm với Bình Nguyên Lộc gồm dịp nằm bên cạnh nhau ở sài Gòn. Theo lời Lý Văn Sâm, đêm đó, Bình Nguyên Lộc lưu ý cho ông lúc nào chiến tranh kết thúc hẳn, “nên chuộc lại dòng vườn nghỉ ngơi sau đơn vị thờ, rồi cất một cái nhà mát ngó ra sông Đồng Nai, có tác dụng “gác đón gió". Trong chiếc nhà thủy tạ ước mơ ấy, tôi và anh sẽ cùng cả nhà viết một cuốn đái thuyết dài". Cho tới những năm cuối đời, Lý Văn Sâm – vị Phó Tổng thư kí Liên hiệp các hội Văn học - Nghệ thuật vn sau năm 1975, vẫn còn đó dự định về quê, cất một căn nhà nhỏ, sống với bà nhỏ xóm giềng.
Trong loại “thú im hà mê thức giấc lắm chiêm bao" ấy, Huỳnh nghệ thuật thật xứng danh là tín đồ “mê chơi" hơn cả. Bạn được nhân dân miền Đông call là “thi tướng" khi vẫn là bốn lệnh khu VII đã chẳng vật nài hà gì khi tự nhận: Tôi là bạn lăn lóc giữa đường trần / Không rành mạch lúc mài gươm múa bút và trước tiếng ra trận đã: Gửi lại bạn những vần thơ trên cát / Và giờ đây nhưng qua bến, lên đường.
Hóa ra, với các nhà văn, công ty thơ bự ở miền Đông Nam bộ và vững chắc chắn, sinh sống miền Tây cũng thế, thế giới thực sự của mình và khi không có, là quả đât trong trung ương tưởng, đó là cuộc sống khu vực thôn dã, trong số những bà con xóm giềng. Bù lại, dân chúng đã phủ bọc chung xung quanh họ tia nắng diệu kì của biết bao giai thoại, huyền tích. Vì thế, Huỳnh âm nhạc và Lý Văn Sâm chẳng bao giờ tự ái khi những người dân thường xuyên không gọi những ông là đơn vị văn, bên thơ hay những chức danh đảm nhiệm khác; trái lại, các ông đang rất phấn kích khi được gọi bằng các chiếc tên ruột rà, chân thật: anh Tám, chưng Tám, thầy Hai, chú Hai,… Và, từ rất lâu rồi, Huỳnh âm nhạc đã được tín đồ miền Đông vinh danh là vị “tướng" mà thực tế phải ví như còn sống cùng “cố ráng phấn đấu", ông yêu cầu trải qua bao nhiêu cấp bậc nữa ! dường như thước đo quý hiếm của dân gian không giống xa không ít thước đo của các quy chuẩn khác.
Đó là nói về loại hình tác mang văn học viết sinh sống miền Đông phái nam Bộ.
3. Ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa dân gian thể hiện rõ ràng chính làm việc tác phẩm của các tác đưa đó.
Ai cũng biết những nhà thơ chủ chốt của nhóm Sơn Hội mặc mặc dù nghiền ngẫm Đường thi, tởm thi từ hồi còn trẻ em và phần lớn đều có thời hạn dài đi sứ china nhưng khi làm cho thơ thì hình hình ảnh đầu tiên lại đó là quê hương, đất nước của mình. Trịnh Hoài Đức là fan viết tương đối nhiều thơ nói về quê hương ông, từ bến đò Tân Triều (Tân Triều đãi độ), con quay lao Rùa (Qui Dũ vãn hà), núi Châu Thới (Chiêu Thái tình yên), xóm Bến Cá (Ngư tân tô thị), mang đến Tân kinh (Tân ghê thần mục), Thùy Vân (Thùy Vân quất phố)... Quê hương Biên Hòa trong bắt đầu của văn học viết, trước hết, đó là 1 miền quê giàu có, sung túc, fan dân nhân hậu chất phác. Đặc biệt, con tín đồ Biên Hòa, Nam cỗ hiện lên rõ nét, không chỉ là những thanh nữ đài các hay những chàng sĩ tử thâm nho như ở khu đất Bắc Hà nhưng mà dung dị, siêng năng, đề xuất mẫn. Rõ ràng, các nhà thơ của khu đất phương Nam, mặc dù xuất thân Nho học, nhưng quan niệm thẩm mĩ không có vẻ gì của lối là khoảng chương trích cú, lấy mọi điển tích, điển nỗ lực trong văn học nước trung hoa làm khuôn tiến thưởng thước ngọc như các nhà thơ đương thời ở những vùng đất khác. Chúng ta sống gần gũi với nhân dân, tất cả lúc sẽ là quan liêu to, nên những lúc tập hợp ý thành một thi xã thì những bài thơ xướng vịnh với nhau lại mang đề tài thân cận trong cuộc sống đời thường hằng ngày. Đôi đôi mắt quan sát của những nhà thơ Đồng Nai - Gia Định là đôi mắt của fan trong cuộc và bên cạnh đó không có khoảng cách nào giữa họ, gần như ông quan đầu triều, với những người tiều phu, nông phu hay những thiếu phụ ươm tơ dệt vải.
Không dừng lại ở nơi khắc họa vẻ đẹp nhất quê hương, sống đời hay của người dân, các tác giả văn học tập Đồng Nai - Gia Định đã hé mở một hiện thực khác trong tâm xã hội Đàng Trong. Đó là nỗi buồn bã của dân lành vị loạn lạc, cuộc chiến tranh liên miên, bởi đói kém. Ở phía trên một đợt tiếp nhữa lại minh chứng rằng, cảm quan hiện thực cùng tấm lòng nhân đạo của các nhà thơ sẽ lấn át ý kiến chính thống của các ông quan.
Một giữa những điểm khác biệt văn học tập Đồng Nai quá trình này là có sự lệnh chuẩn chỉnh khá khủng so với văn học tập trung đại trước đó và cả văn học Bắc Hà cùng thời. Cảm quan hiện thực dân gian và niềm tin nhân đạo đã khiến cho các tác giả nêu lên bức ảnh hiện thực nhiều khi không mấy tươi sáng. Hơn thế nữa nữa, cũng vẫn ý thức và cảm quan ấy, nhiều người dân vượt qua đều định kiến thường thì của giáo điều Nho gia, thậm chí có lúc quên bản thân đương là những đại quan lại của triều đình. Trịnh Hoài Đức trước khi đi sứ trung hoa đã viết cả 18 bài thơ Nôm, sản phẩm công nghệ chữ mà lại đương thời được vua quang đãng Trung khích lệ còn triều Nguyễn lại không mấy mặn mà. Song, điều đáng quan tâm hơn chưa hẳn là văn tự nhưng Trịnh Hoài Đức dùng. Trong bài Từ giã người mẹ đi sứ, ông khẳng định: Trọn đạo nhỏ là trọn đạo tôi, điều nghe rất lạ trong khẩu khí của một bạn đọc sách thánh hiền, huống đưa ra đây lại là ông quan tiền Chánh sứ, Thượng thư cỗ Hộ. Thời điểm này, tuyến đường hoạn lộ của Trịnh Hoài Đức đang thênh thang, nhưng trong những khi “trăng lòa ải Bắc nhàn rỗi chinh bóng", tác giả lại than vãn:
Ngay thảo tưởng rồi sa nước mắt,
Công danh nghĩ về lại mướt mồ hôi.
Lúc trai trẻ, “tam gia" khu đất Nam Hà quyết chí lập công mà lại rồi lại xem vơi lợi danh, đôi khi muốn về bên với cuộc sống an nhàn địa điểm thôn dã:
...Xuân tứ vô nhai tùy xứ lạc,
Nhân sinh say mê ý kỷ thời phùng.
Giải lan vị vấn anh è khách:
Ngũ đẩu như hà tửu nhất chung ?
Trịnh Hoài Đức – Tửu điếm xuân du
(...Xuân tứ mênh mông tùy vùng hưởng /Nhân sinh mấy thuở thỏa lòng mong./ Lợi danh hỏi khách hàng khi tàn cuộc: /Năm đấu bởi chăng một rượu chung?)
Trong loạt bài Thuyết tình ái (Nói về những điều ưa thích), Ngô Nhơn Tịnh bộc lộ một phong cách ngất xỉu ngưỡng hết sức lạ lùng:
Xuân ái thảo mặt đường giác thụy thiên,
Tĩnh quan vạn lý cẩm sơn xuyên.
Mạc trường đoản cú tôn tửu hoa chi phí khuyến,
Chỉ lớn oanh đề hựu duy nhất niên.
(Xuân yêu thích nhà tranh tỉnh giấc êm, / nước nhà như gấm lặng nhìn xem.
Trước hoa chuốc chén bát anh chớ ngại, /Chỉ sợ oanh kêu báo tuổi thêm).
Thành ra, ngay khi phụng mệnh vua đi lo bài toán đại sự tổ quốc (các nhà thơ Trịnh Hoài Đức, Ngô Nhơn Tịnh, Lê quang quẻ Định đa số nhiều lần đi sứ Trung Hoa) hễ tất cả dịp là các nhà thơ xứ Đồng Nai để ý đến cuộc sống của những người dân dân thường, tiến công bạn, nâng ly ca hát cùng họ với nghĩ cho quê hương, nhất là "hiền nội" của mình. Vì thế, thơ sẽ trở nên tự nhiên và thành thực hơn.
Từ những chuyển biến về nội dung, thơ văn Đồng Nai cho tới trước năm 1861 đã liên tục có những bứt phá về thi pháp.
Đầu tiên là việc thay nạm những bài xích ngâm vịnh phong, hoa, tuyết, nguyệt cơ mà văn học trung đại đã gồm đầy dẫy bằng những cảnh đồ gia dụng thiên nhiên, cuộc sống thường ngày con fan của quê hương, khu đất nước. Phần đa điển tích, điển cố china văn học xưa hay sử dụng nay cũng dần ít đi, cố gắng vào đó là các địa danh của quê hương, xứ sở. Trong cả hình ảnh, cũng ít đi tính ước lệ, mà lại mang vẻ đẹp nhộn nhịp của cuộc sống: “Giải điệu nhục điền tàng phẫu xấu / Bạng thổ thai châu vọng nguyệt phì (Cua làm thịt náu vào hang gầy xơ xác / Trai nhả ngọc dưới trăng trông bự ngậy)...
Đặc trưng thi pháp cơ bản của văn học tập trung đại vn là “tinh thần vô xẻ và quy phạm" (*). Nhưng cụ thể thi pháp ấy đã trở nên chính những nhà thơ xứ Đồng Nai là những người dân phá vỡ. Con-người-cá-nhân vào văn chương ngày một lộ dần. Hình hình ảnh một người uống rượu nằm ngủ bên dưới khóm hoa, quên toá áo tơi, hoặc tín đồ kiếm củi vào quán cài rượu uống không mấy xa lạ trong thơ của nhóm Bình Dương thi xã. Sự bức phá này cho Bùi Hữu Nghĩa (1807 - 1872) vẫn thêm một cách mới. Hình hình ảnh người phụ nữ, vk ông – bà Nguyễn Thị Tồn, tín đồ ở Chợ Đồn, Biên Hòa, đã đi đến văn chương đối với cả hình hài, dáng vẻ:
...Nơi gớm quốc mấy hồi trống gióng, biện bạch này, oan ức nọ, đấng nhân hậu lương đôi mắt thảy thảy nhức lòng.
Chốn tỉnh mặt đường một tiếng thét vang, hẳn hòi lẽ chánh, lời nghiêm, phe cánh bàng đảng tai nghe lời mất vía...
Văn tế vợ
Nỗi nhức mất vk của một ông quan được mô tả bằng những ngôn từ mà có lẽ rằng đời sau còn ngơ ngác:
Anh để phái nữ chẳng bằng tiền bởi của, mà bởi cái bốn hương;
Anh giết đàn bà chẳng bằng gươm bằng dao, mà bởi cái khổ lụy...
Phụng lìa đôi chếch mác, chớ nói thay đổi giềng mối, khi túng thiếu thiếu manh quần tấm áo, biết mang ai nhưng mà cậy nhờ;
Gà mất bà bầu chít chiu, đừng nói đề cập biểu học hành, khi lạt thèm miếng bánh đồng hàng, biết theo ai nhưng thỏ thẻ.
Bùi Hữu Nghĩa còn viết cả câu đối đọc trước tuyển mộ vợ:
Đất chẳng phải chồng, bao nỡ thịt xương giữ hộ đó;
Trời mà lại mất vợ, thử xem lòng dạ mần răng.
Hơn nửa gắng kỷ sau, Thơ Mới xuất hiện nay và trình làng cái tôi cá nhân - cá thể với khá nhiều cung bậc tinh tế nhưng sự thành thật rất khó có sự so sánh. Khi chưa có sự tiếp xúc với tứ tưởng, văn hóa truyền thống Tây phương, các nhà văn, bên thơ miền Đông và cả Nam bộ nói bình thường tìm đâu gồm sự “giải phóng", nếu không phải là từ căn cơ của văn hóa dân gian?
Còn những tác giả hiện đại, những người đã theo học tập trước Tây trước khi thành bên văn ? chẳng hạn Nguyễn Trọng Quản, gương mặt rất đáng chú ý của ban đầu văn học quốc ngữ nghỉ ngơi nước ta. Ông sinh vào năm 1865 tại làng Phước Lễ, tổng An Phú hạ, thị xã Phước An, phủ Phước Tuy, thức giấc Biên Hòa (nay là thị buôn bản Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu). Mất năm 1911, tại sài Gòn. Ông là bé rể, vừa là học trò của Trương Vĩnh Ký. Thuở nhỏ, Nguyễn Trọng Quản với Diệp Văn Cương, Trương Minh ký là những người Việt Nam đầu tiên du học ở Lycée d" Alger (Algérie). Tốt nghiệp, ông về nước, làm giáo viên rồi Giám đốc các trường sơ học tập ở sài gòn những năm 1890 -1900. Nguyễn Trọng quản là nhà văn, nhà giáo, vừa là tín đồ có năng khiếu hội họa, sẽ vẽ minh họa mang đến tiểu thuyết Phan yên ổn ngoại sử của Trương Duy Toản, xuất bạn dạng năm 1910. Xung quanh cuốn tè thuyết Thầy Lazaro Phiền, Nguyễn Trọng quản lí còn viết những sách: Truyện tư anh Chà và thuộc chuyện tầm phơ chẳng bắt buộc đọc, Kim vọng phu truyện, Notice sur les Fonderies cuire de Chợ tiệm 1888... Hầu hết tác phẩm của Nguyễn Trọng quản hồi ấy mọi được dịch thanh lịch tiếng Pháp và trong tương lai in lại vào tập Récueil de cent textes Annammites do A.Chéon chú giải. Nhưng tác phẩm khiến cho Nguyễn Trọng Quản giữ danh muôn thuở là Thầy Lazaro Phiền, được ông viết tháng 12.1886 với Nhà xuất bản J. Linage, Libraire Éditeur, đường Catinat, dùng Gòn, ấn hành năm 1887. Từ thời điểm cách đó không lâu, nhiều ý kiến cho rằng: “Từ năm 1925 bước đầu xuất hiện rất nhiều cuốn tiểu thuyết quốc ngữ đầu tiên: “Tố Tâm" của Hoàng Ngọc Phách, “Quả dưa đỏ" của Nguyễn Trọng Thuật" (**). Cùng với Thầy Lazaro Phiền, nhận định ấy không còn đúng nữa cùng Nguyễn Trọng Quản có thể là người thứ nhất đã viết đái thuyết bởi quốc ngữ. Trong lần xuất bản đầu tiên, Nguyễn Trọng Quản đang viết trong lời Tựa: “...Tôi bao gồm dụng ý rước tiếng thường mà lại mọi bạn hằng nói mà làm nên một chuyện hầu cho kẻ coi nhưng mà bày đặt thuộc in ra rất nhiều truyện hay; trước là làm cho cho con nít ham vui nhưng mà tập đọc, sau là làm cho các dân những xứ biết rằng: fan Annam sánh trí sánh tài thì cũng chẳng thua ai! (***) . Như vậy, tức thì từ đầu, nhà văn đã bao gồm một ý thức hơi rõ khi sáng tác văn chương. Đó là thực hiện lời nạp năng lượng tiếng nói đời thường, đóng góp thêm phần khai phóng trí thông minh công chúng quê hương và rạng danh xứ sở.
Hoặc Lý Văn Sâm, bên văn trước tiên và cũng chính là duy độc nhất vô nhị của nam bộ cho đến năm 1954 viết truyện con đường rừng. Gắng nhưng phần nhiều truyện mặt đường rừng của Lý Văn Sâm trước năm 1945 số đông viết về vùng đất miền Đông phái nam bộ, nhất là chốn núi rừng “thâm u với cao cả" chỗ ông từng bao gồm dịp cọ xát mang đến tường tận cuộc sống thường ngày của đồng bào miệt thượng nguồn. Chính mảnh đất nền đương thời mọi tín đồ hay call Mã Đà sơn cước hero tận đã nảy nở và cải tiến và phát triển tâm hồn phóng khoáng, khao khát thoải mái của Lý Văn Sâm dịp bấy giờ. Đấy là phần đông ước mơ đậm color lãng mạn. Với yếu tố hoàn cảnh lúc ấy, hoàn toàn có thể nhiều viễn vông. Dẫu vậy trên hết và trước hết, nó hướng về phía nhân quần, những người lao động thông thường và nghèo khổ. Vày thế, truyện đường rừng của Lý Văn Sâm mang bộ mặt và âm điệu khác hoàn toàn so với sáng sủa tác của không ít cây cây bút đương thời. Ở đó, không tồn tại những chi tiết rùng rợn và ma quái, kích thích đầu óc phiêu lưu, mạo hiểm nhưng lại hãy còn mù mờ, non choẹt và lắm ngây ngô của thiếu hụt niên thị trấn để cho lúc va tiếp xúc với đời thực thì hồi hộp và thất vọng. Nhân vật trong trắng tác Lý Văn Sâm trái lại, là phần nhiều mã thượng giang hồ thường bị đẩy đến bước đường cùng, sống làm việc miệt tô cước nhưng trung ương hồn đẹp nhất đẽ, sáng sủa trong, anh dũng và bạo liệt mà lại cũng rất là chân chất, ngay thật để hoàn toàn có thể chết vì nó. Nhà văn tìm phương pháp gửi gắm vào mọi con người ấy ước mơ tự do, công lý – điều nhưng mà xã hội thời đó không tồn tại được. Size cảnh vạn vật thiên nhiên bàng bội nghĩa chất thơ như ánh trăng hằng đêm tỏa trên các nẻo mặt đường thôn dã. Đấy là thiên nhiên – nhân hội chứng của người đời cả niềm sung sướng lẫn bi hùng đau.
Hoặc trường đúng theo Bình Nguyên Lộc, người khét tiếng viết những và nhanh ở miền Nam. đơn vị văn Sơn nam kể, chính Bình Nguyên Lộc vẫn tập mang lại ông viết nhanh và trình diễn cho người sáng tác Hương rừng Cà Mau xem. Đến trong thời điểm 1974, 1975, người ta thống kê, Bình Nguyên Lộc sẽ viết bên trên một ngàn truyện ngắn với hơn năm mươi đái thuyết đăng báo.
Điều đáng quan tâm nhất nghỉ ngơi Bình Nguyên Lộc chưa hẳn là nhà văn viết những và nhanh mà là 1 trong những cây cây bút Nam cỗ thuần chất, là nhà văn vẫn “gắn sinh mệnh chiến thắng văn chương của chính bản thân mình đối với khu đất nước, non sông" (Lữ Phương, Đọc sách Tình đất, Tin Văn, số 8, ngày 30.9.1966). Ngay từ khi mới cầm bút, Bình Nguyên Lộc đã sớm ý thức việc dựng lại con bạn đi mở cõi về phương Nam và ông viết với một cảm tình yêu yêu đương đắm say. đơn vị văn đánh Nam đề cập rằng, Bình Nguyên Lộc “đi thực tế" xa độc nhất vô nhị về phía nam là chợ buộc phải Thơ, kè sông Hậu. Chưa bao giờ nhà văn mang đến Rạch Giá, Cà Mau. Vậy nguyên nhân ông lại viết được truyện ngắn Rừng mắm (1955), xuất sắc đẹp hơn bất kể nhà văn làm sao viết về vùng cực nam của Tổ quốc? nên chăng chính là vì đơn vị văn đã viết về rất nhiều gì bản thân suy tư, ép ngẫm ? Sau năm 1954, Bình Nguyên Lộc đăng nhiều kì bên trên tuần bá