Lời nói vần là nét văn hóa truyền thống đặc trưng của bạn Ê Đê, được truyền miệng trải qua nhiều thế hệ và xuất hiện trong tất cả các thể các loại văn học tập dân gian như truyện cổ tích, câu đố, lời khấn thần... Đến nay, tiếng nói vần vẫn được những nghệ nhân người Ê Đê trong các buôn làng gìn giữ, giữ lại cho cầm cố hệ trẻ.

Bạn đang xem: Văn học của người ê đê

Lời nói vần trong nhiều mô hình văn hóa dân gian của người Ê đê

Chưa từng đi học, chần chờ chữ, nhưng lại chị H’Nai Niê, buôn Phơng, buôn bản Ea Tul, thị trấn Cư M’gar, thức giấc Đắk Lắk lại ở trong nhiều bài xích nói vần truyền thống lâu đời của dân tộc. Chị H’nai kể, năm 2004, chị được học khẩu ca vần khi thâm nhập lớp học nhắc sử thi mở tại thị trấn Cư M’gar trong 3 tháng. Vì ngần ngừ chữ nên chị được phân phát một sản phẩm công nghệ ghi âm đang thu sẵn các bài nói vần nhằm học, mình cứ nghe từng đoạn rồi nhẩm hát theo. Đi đâu tôi cũng nhẩm để thuộc, nhẩm giải pháp hát và cứ cụ ghi lưu giữ vào vào đầu. Khi bé còn nhỏ tuổi thì tối đến, mình hát cho nhỏ nghe, phệ lên mình đang truyền dạy lại mang đến chúng, tốt nhất là những lời nói vần cổ.

Khe khẽ chứa tiếng hát: “Khai rẫy mới làm sao để cho được nhàn/ Ở bên mới sao cho được rỗi/ Nuôi con gái, con trai sao cho nên người”; “Rừng này sao đẹp quá/Bên trái dây cuốn, dây leo/Bên đề xuất cây nhiều cành, những dóng/Trên ngọn khỉ vượn đùa vui/Thơm nức mùi quả hơ đá/Rộn ràng giờ chim bang bôi/Hát mừng mùa hoa quả chín” -Chị H’nai bảo, đấy là những bài nói vần cổ nhưng chị sẽ thuộc từ nhiều năm trước, lúc mình tham gia lớp học kể sử thi được mở tại thị xã Cư M’gar.

Lời nói vần, giờ Ê Đê điện thoại tư vấn là “Klei duê”. “Klei” tức là lời nói, “Duê” tức là nối kết. Klei duê là lời nói có sự nối kết cùng nhau bằng những âm tiết thuộc vần, hoặc bởi từ có những âm huyết tương đồng. Trong sinh hoạt văn hóa truyền thống và đời sống của đồng bào Ê Đê trước đây, lời nói vần được thực hiện khá thịnh hành và xuất hiện trong tất cả các thể nhiều loại văn học tập dân gian. Bởi khẩu ca vần được kết nối với nhau theo vần điệu nên người nghe tiếp thu nhanh và ghi nhớ lâu.

Ông Y Chen Niê, Phó Trưởng Phòng di tích (Sở Văn hóa, thể thao và du ngoạn tỉnh Đắk Lắk) chia sẻ: Nội dung lời nói vần thường được dùng để miêu tả một phương pháp cô đọng, gọn nhẹ từ những kinh nghiệm tay nghề đã đúc kết được trong cuộc sống đời thường của bạn Ê Đê. Có thể nói, tiếng nói vần được sản xuất ra, bởi trí thức dân gian, đóng góp thêm phần làm phong phú, phong phú di sản văn hoá dân gian và phiên bản thân ngôn ngữ, ngôn ngữ của dân tộc bản địa Ê Đê.

Kể sử thi hay các sinh hoạt văn hóa xã hội khác, đề nghị có không khí diễn xướng, nhưng khẩu ca vần thì rất có thể sử dụng trong tương đối nhiều hoàn cảnh, từ bỏ giờ nghỉ giải lao trên nương rẫy, dịp đi đem nước giỏi nhâm nhi bên ché rượu đề nghị cùng bạn bè tâm tình hoặc fan già răn dậy con cháu.

Người Ê đê hay được sử dụng lời nói vần để đề cập nhở nhỏ cháu, răn dạy răn bà nhỏ trong buôn phần nhiều điều giỏi lẽ cần trong cuộc sống đời thường “Khai rẫy mới làm sao để cho được nhàn/ Ở nhà mới làm sao để cho được rỗi/ Nuôi con gái, đàn ông sao do đó người”.

Nghệ nhân Y Wang Hwing, buôn Triă, làng Ea Tul, huyện Cư M’gar, người tiếp liền về nói vần, phân chia sẻ, đồng bào Ê Đê hay mượn hình ảnh tên các con suối, chiếc sông để nói tới đời sinh sống sinh hoạt. Ví như bài bác “Củ nghệ kim cương em tắm thời gian chiều hôm/Đêm ở anh càng thương, càng nhớ/Còn cô gái thì ngỡ ngàng:/Ở bến nước trong phòng ai/Mà bên trên trong màu ngọc/Mà phía dưới đục color chì/Như bến nước của Hơ Kung, Y Du”/“Anh lấy nước ăn trầu/Vẽ lên triền núi đen/Bầy chuồn chuồn màu đỏ mây chiều/Đàn bươm bướm màu sắc sương buổi sáng”. Tuyệt mượn các cái gùi, cái vòng, hoa lá nghệ để nói về tình yêu đôi lứa, gia đình: “Anh cùng với em/Vòng đã trao/Lời thề giữ lại trong lòng…”

mộc nhân Y Wuang cho biết: nội dung khẩu ca vần thường được dùng để diễn đạt một bí quyết cô đọng với ngắn gọn những kinh nghiệm tay nghề đã đúc rút được trong cuộc sống thường ngày của tín đồ Ê đê. Đó rất có thể là kinh nghiệm tay nghề về thiên nhiên, tay nghề về thôn hội và bé người. Điều đặc biệt là phải biết kết hợp, kết nối, lựa chọn phần đa đoạn hay, lời nói ngắn gọn, dễ nắm bắt có vần điệu nhằm thu hút fan nghe. Mộc nhân Y Wang ví dụ: “Rừng này sao đẹp quá/Bên trái dây cuốn, dây leo/Bên buộc phải cây những cành, nhiều dóng/Trên ngọn khỉ vượn nghịch vui/Thơm nức mùi quả hơ đá/Rộn ràng giờ đồng hồ chim bang bôi/Hát mừng mùa hoa quả chín”. Đặc biệt là truyền dạy lại cho rứa hệ con trẻ hiểu được giá trị của tiếng nói vần cơ mà học hỏi, gìn giữ, phân phát huy.

Nghệ nhân Y Wang ở buôn Triă, xã Ea Tul, thị trấn Cư M’gar

Từ nhỏ, anh Y Dhin Niê sống buôn Triă, làng mạc Ea Tul, thị trấn Cư M’gar được nghe hát sử thi, nói khan, những bài bác dân ca, chuyện cổ tích theo lối nói vần, cần anh khôn cùng yêu thích văn hóa truyền thống của đồng bào mình. Không chỉ tham gia lớp học kể sử thi, chăm chú học để thuộc các bài được truyền dạy, nhưng mà anh còn chịu khó đến nhà phần đông nghệ nhân cao tuổi trong xóm để giao lưu và học hỏi thêm. Các năm qua, anh Y Dhin là một trong số không nhiều nghệ nhân con trẻ được tham gia nhiều chuyển động giao lưu cùng trình diễn văn nghệ dân gian vào và bên cạnh tỉnh.

Xem thêm: Bộ Đề Thi Vật Lý 9 Học Kì 1 Đề Thi Học Kì 1 Lớp 9 Môn Vật Lý Năm Học 2023

Anh Y Dhin đến biết: phiên bản thân anh còn ý muốn học nhiều hơn thế nữa, nhưng các nghệ nhân cao tuổi cũng không hề nhớ nhiều. Tôi khôn xiết muốn có thể tiếp tục giữ lại và truyền lại những chuyện tích cổ của fan Ê Đê và loại hình khẩu ca vần, để mai này nuốm hệ bé cháu vẫn muốn học với giữ gìn những câu chuyện cổ tích, bài xích hát sử thi và bí quyết nói vần của ông bà.

Theo những thống kê của Sở Văn hóa, thể dục thể thao và du ngoạn Đắk Lắk, huyện Cư M’gar hiện có 318 mộc nhân biết lời nói vần, dân ca, triệu tập nhiều nhất lại buôn bản Ea Tul. Vày vậy, thôn Ea Tul được chọn làm nơi tiến hành việc sưu tầm, khảo sát thực tiễn và lập hồ sơ công nghệ về tiếng nói vần, trình cỗ Văn hóa, thể dục và du ngoạn xem xét đưa vào danh mục Di sản văn hóa truyền thống phi thứ thể quốc gia.

Trong kho tàng văn hóa truyền thống dân gian, tiếng nói vần của fan Êđê sống tỉnh Đắk Lắk là một thể loại văn học tập đầy hóa học trữ tình. Nó được tạo nên bởi học thức dân gian, là lời nạp năng lượng tiếng nói kết tinh những trí tuệ đề cập đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, được đúc kết và truyền đạt từ bỏ đời này thanh lịch đời khác.

Người Êđê nghỉ ngơi tỉnh Đắk Lắk tất cả đời sống vật hóa học và ý thức rất sệt sắc. Chính những giá trị văn hóa truyền thống của tín đồ Êđê đã tạo nên những nét đặc trưng văn hóa truyền thống của vùng đất chỗ này. đầy đủ nét văn hóa truyền thống phong phú, đa dạng của bạn Êđê đã thật sự góp sức vào kho tàng văn học nước ta những tri thức văn hóa lịch sử vẻ vang quý giá.

Trong kho tàng văn hóa dân gian Êđê, tiếng nói vần (klei duê) là một thành phần ngôn từ xuất hiện thêm phổ biến, được phạt triển trẻ trung và tràn đầy năng lượng trong cộng đồng. Khẩu ca vần được tạo ra bởi học thức dân gian, đóng góp thêm phần làm phóng phú, nhiều chủng loại di sản văn hóa dân gian và phiên bản thân ngôn ngữ, tiếng nói của dân tộc bản địa Êđê.